
Osiedle Zandka
Kolonia Zandka w Zabrzu powstała dla pracowników pobliskiej Huty Donnersmarcka. Miało być ono wzorcowym osiedlem dla robotników. Nazwa Zandka wywodzi się od niemieckiej “Sandkolonie”, czyli Kolonia Na Piasku. Kompleks została zaprojektowana przez Arnolda Hartmanna, Heinricha Metzendorfa, Georga i Emila Zillamnów. Architekci projektując Zandkę nawiązywali do charakteru osiedli willowych, ważnym elementem była zieleń pomiędzy domami. Wszystkie ulice zostały obsadzone licznymi drzewami, szczególną uwagę zwracają platany przy ulicy Krakusa.

Trochę historii...
Zandka powstała w latach 1903-1922. Osiedle składało się z dwóch części, od strony zachodniej, przy ulicy Stalmacha stały domy urzędnicze, a w części wschodniej, wzdłuż obecnej ulicy Krakusa powstały domy dla robotników. W sumie powstało około 40 domów w otwartej przestrzeni, oddzielonych od siebie podwórkami i ogródkami dla mieszkańców. W jednym domu mieściło się około dwunastu mieszkań. Każde posiadało kuchnię i dwa pokoje, a wspólne toalety znajdowały się na półpiętrach.
Budynki wydają się być jednakowe na pierwszy rzut oka, ale kiedy spojrzymy bliżej każdy dom różni się od siebie kształtem bryły, czy dachu. Architekturę osiedla urozmaicają liczne dekoracje, ryzality i wykusze. Elewacje budynków to mix cegły, muru pruskiego i licznych zdobień.
Na Zandce wykorzystane zostały różne style; historyzm, secesja i eklektyzm, a także tak zwany styl “rodzimy”, nawiązujący do typowego budownictwa na Górnym Śląsku. W podobnym stylu wraz z kolonią powstała pobliska Straż Pożarna i przedszkole. Cały kompleks huty Donnersmarcka był znacznie większy, w jego skład wchodziły dwie szkoły, biblioteka, hali sportowej, liczne sklepów, a także kasyno (obecnie Teatr Nowy).
Na Zandce w 1927 roku postawiono Stalowy dom. Jego budowa trwała zaledwie 26 dni. To nowatorskie przedsięwzięcie miało być początkiem rewolucji w budowie domów. W hucie Donnersmarcka odlano metalowe ściany, które składały się z ośmiu części.